نوجوانم سیگار می کشد؛ چطور رفتار کنم؟
به عنوان یک والد دلسوز، یکی از موقعیت های وحشتناکی که همیشه از آن ترس دارید، روزی است که متوجه نشان هایی از مصرف سیگار در نوجوانتان شوید. احساسی که در آن لحظه تجربه می کنید، بسیار شدید است و لرزه بر اندام شما می اندازد و در یک لحظه احساس می کنید کاخ آرزوهای شما در مورد فرزندتان، فرو ریخته است.
به شما حق می دهم چنین احساسی را تجربه کنید مخصوصا اگر مادر هستید، ولی کمی آرام باشید. اینکه تازه متوجه نشانه هایی از مصرف شده اید، جای امیدواری دارد زیرا به این معنی است که مدت زیادی از مصرف سیگار توسط نوجوانتان نمی گذرد و نوجوان شما هنوز وابستگی به مصرف مواد پیدا نکرده است.
مصرف سیگار یک نشانه است، نه علت
بنابراین باید در نظر داشته باشید که به دنبال کشف علت های زمینه ساز مصرف سیگار در نوجوانتان باشید در همین راستا شما بایستی با استفاده از دستور العمل های زیر اقدام کنید:
- حتما آرامش خود را حفظ کنید: عصبانیت، تنبیه و توبیخ نوجوان هرگز نمی تواند کار ساز باشد و بلکه می تواند به ادامه مصرف و پنهانکاری بیشتر، دامن بزند. حفظ خونسردی همراه با درایت تربیتی، مقدمه ضروری برای انجام گام های بعدی است.
- به دنبال علت مصرف باشید: بدنبال کشف علت اصلی مصرف سیگار در نوجوانتان باشید. تا زمانی که علت اصلی مشص نشده باشد، گرایش به مصرف سیگار ادامه خواهد داشت.
سعی کنید در یک فرصت مناسب و در کمال آرمش و بدون پیش داوری (رعایت این نکات جهت افزایش میزان صداقت نوجوان ضروری است) در مورد نشانه هایی که از مصرف سیگار توسط نوجوانتان مشاهده کرده اید، توضیح بخواهید.
- برطرف کردن علت های زمینه: پس از آنکه به دلیل و یا دلایل مهم در گرایش مصرف سیگار توسط نوجوانتان، پی بردید، هر چه سریعتر در صدد رفع دلایل آن برآیید.
دلایل مصرف سیگار در نوجوانان و راهکارهای پیشگیری و درمان آن
دلایل زیادی برای گرایش به مصرف سیگار در نوجوانان وجود دارد که در ادامه به مهمترین و رایج ترین این دلایل می پردازیم:
کسب تجربه: اگر با صحبت هایی که با نوجوانتان داشتید به این نتیجه رسیدید که مصرف سیگارصرفا به دلیل کسب تجربه بوده است اقدامات زیر را انجام دهید:
- با او در مورد تجربه ای که داشته صحبت کنید و در مورد نظراتش نسبت به مصرف سیگار گوش بسپارید تا دیدگاهش را در این مورد بدانید
- در مورد نظرش برای ادامه مصرف سوال کنید
- در مورد علت گرایش ادم ها به مصرف سیگار صحبت کنید.
- در ادامه در مورد مضراتی که سیگار می تواند برای سلامتی اش داشته باشد، با او صحبت کنید
- در مورد اینکه سیگار نمی تواند مشکلاتش را حل کند، بلکه مشکلی بر مشکلاتش می افزاید، صحبت کنید و به او بگویید زمانی که با مشکلی مواجه شد، دنبال راه حل مشکل باشد نه فراموش کردن آن.
- کسب اعتبار و شخصیت: نوجوان شما دوست دارد در بین دوستان و محیطی که با همسالان خودش در ارتباط است، حرفی برای گفتن و یا کاری برای انجام داشته باشد تا از این طریق، خود را در بین جمع، توانمند نشان دهد. یکی از تصوراتی که ممکن است برای نوجوان شما وجود داشته باشد این است با مصرف سیگار در کنار دوستانش، به آنها اثبات کرده است که مستقل و با آزاد است و توانسته است خلاف خواسته خانواده اش رفتار کند.
این در حالیست که نوجوان می تواند با بسیاری از اقدامات دیگر نیز توانمندی و لیاقت های خود را به دیگران نشان دهد،مانند موفقیت در ورزش و یا یک فعالیت علمی. در اینجا شما بایستی با شناخت توانمندی ها وظرفیت های فرزندتان بستر لازم را برای موفقیت او فرآهم سازید.
- مشکلات شخصی و خانوادگی: در واقعیت هیچ خانواده ای بدون مشکل نیست. برخی مواقع در بین این چالش ها، نیازهای فرزندمان را فراموش می کنیم و آنها را با مشکلاتشان تنها می گذاریم.
دوره نوجوانی، دوره چالش های فکری و روانی و تحصیلی در نوجوان شماست. این بدان معناست که ذاتا نوجوان شما در این دوره با مشکلات فردی بسیاری مواجه است که شدیدا نیاز به راهنمایی شما دارد. اگر چنانچه شرایط خانواده متشنج باشد و یا والدین توانایی و توجه لازم را برای حل مشکل فرزند خود، نداشته باشند، نوجوان خودش را با کوهی از مشکلات تنها می بیند و برای تسکین خود، ممکن است به سمت مصرف مواد کشیده شود.
بنابراین سعی کنید با شناخت مشکلات و چالش های نوجوانتان، آنها را به سلامت از این دوره حساس عبور دهید و در کنارش در تلاش باشید تا مشکلات خانوادگی، کمترین تاثیر را در فرایند رشد فکری و عاطفی نوجوانتان داشته باشد.
- افسردگی و نا امیدی از زندگی: اگر مشکلاتی که نوجوانتان در حال تجربه آن است، چندین سال ادامه پیدا کند، این تصور در ذهن نوجوان شما شکل می گیرد که دیگر نمی تواند بر مشکلاتش فائق آید و آنرا به عنوان واقعیتی از زندگی اش می پذیرد و در نتیجه تبدیل به افسردگی و نا امیدی از زندگی می شود. در چنین شرایطی، نوجوان شما با مصرف سیگار و حتی رفتار های خطرناک دیگر، ممکن است با مصرف سیگار و یا در موارد شدیدتر، مصرف مواد مخدر، به سمت مرگ تدریجی خویش پیش برود.
در چنین موقعیتی حتما از راهنمایی یک روانشناس و درمانگر حرفه ای استفاده کنید.
- تاثیر از محیط و تقلید: اگر در خانواده و یا محیط زندگی شما افرادی باشند که سیگار می کشند، طبیعی است که فرزند شما نیز از طریق یادگیری مشاهده ای و عادی شدن مصرف سیگار در فضای زندگی اش، اقدام به مصرف سیگار کند. در چنین شرایطی شما نباید به عنوان والد در کنار نوجوان مباردت به مصرف سیگار کنید و ضمنا هنگام مصرف بایستی به گونه ای رفتار کنید که نشان دهنده شرم و خجالت خودتان از مصرف سیگار باشد. هدف از اینکار این است که به نوجوانتان این پیام را بدهید که من کار اشتباهی انجام میدهم و از انجام این کار خجالت زده و پشیمان هستم.
در واقع با اینکار، والدی که سیگار می کشد، شخصا به بد بودن و بی نتیجه بودن مصرف سیگار اذعان کند و نوجوانش را از ارتکاب به این اشتباه باز دارد.
چنانچه تقلید از گروه دوستان صورت گرفته است، سعی نکنید به شکل های مختلف دوستانش را در نظرش تخریب کنید و یا ارتباط با دوستانش را قطع کنید، زیرا نتیجه عکس خواهد داد و مجبور می شود بین شما و دوستانش، یکی را انتخاب کند. در چنین شرایطی بایستی روی عزت نفس او کار کنید تا قدرت این را داشته باشد که مستقل از دیگران رفتار کند و کاری را انجام دهد که می داند درست است.
از راهکارهایی که در قسمت کسب اعتبار و شخصیت مطرح شد نیز می توانید استفاده کنید.
- احساس خوشی و نشاط: یکی از تصورات نوجوانان از مصرف سیگار که از طریق رسانه ها برایشان تداعی شده است، این است که مصرف سیگار می تواند باعث سرخوشی و نشاط باشد. غافل از اینکه راه های سالم بسیاری نیز برای کسب لذت و شادی در زندگی وجود دارد. متاسفانه نه در سیستم آموزشی و نه در خانواده، مهارت شادی و نشاط به فرزندان آموزش داده نشده است. فرزندان ما نمی دانند چگونه می توانند شاد و خوشحال باشند. پس یکی از راه های عدم گرایش فرزندتان به سمت مواد مخدر، آموزش مهارت شاد بودن است. اقدام دیگری که شما باید انجام دهید این است که برای تفریحات و سرگرمی های خانوادگی بیشتر وقت بگذارید و سعی کنید کمبود نشاط و شادابی را در زندگی اش جبران کنید.
- رفع عصبانیت: سیگار به دلیل دارا بودن نیکوتین، می تواند خاصیت تنظیم خلق و خو را داشته باشد و بنابراین باعث کاهش عصبانیت و افزایش آرامش در فرد می شود. نوجوان شما بایشتی با مهارت های بروز و کنترل عصبانیت آشنا باشد و بجای گرایش به مصرف سیگار، در صدد حل مشکل به وجود آمده بر آید.
- مخالفت با والدین: اگر رابطه نوجوان و خانواده اش، یک رابطه پر از تنش و درگیری باشد، سیگار کشیدن یکی از بهترین راه های نشان دادن استقلال برای نوجوان است. شما بایستی در رفتارها و گفتار خود با نوجوان تجدید نظر کنید و با کسب مهارت های ارتباطی، روابط خود را با نوجوانتان بهبود ببخشید.
نکته پایانی
این موارد مهمترین دلایل گرایش نوجوانان به سمت مصرف سیگار و مواد مخدر است. همانطور که مطالعه کردید، مصرف سیگار نشانه ای از وجود یک مشکل در فرزند شماست، همانگونه که وجود درد ، نشانه ی وجود مشکلی در بدن است. بنابراین تمرکز شما بر عدم سیگار کشیدن فرزندتان، منجر به ترک سیگار او نخواهد شد، بلکه بایستی نسبت به حل ریشه اصلی مشکل اقدام کنید و در این راه حتما از یک روانشناس و درمانگر نوجوان بهرمند شوید.
